Ο Επιτάφιος Λόγος του Περικλή Die Epitaph-Rede des Perikles The Epitaph Speech of Pericles El discurso epitafio de Pericles ペリクレスの墓碑銘演説

Ο Θουκυδίδης επέλεξε να γράψει για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, τον πόλεμο δηλαδή μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Thucydides chose to write about the Peloponnesian War, the war between Athens and Sparta.

Άρχισε τη συγγραφή του έργου του με το ξεκίνημα του πολέμου. He began writing his work at the beginning of the war.

Πίστευε από την αρχή πως ο συγκεκριμένος πόλεμος θα είχε τρομερές συνέπειες καθώς και οι δύο μεγάλες δυνάμεις, He believed from the beginning that this war would have terrible consequences as the two great powers,

Αθήνα και Σπάρτη , βρίσκονταν στην ακμή τους, με πλούσιο εξοπλισμό. Athens and Sparta, were at their peak, with rich equipment.

Μέσα από το έργο του ο Θουκυδίδης θέλησε να δείξει την καταστροφή που φέρνει ο πόλεμος. Through his work, Thucydides wanted to show the destruction brought by the war.

Τον ανθρώπινο πόνο και τις απώλειες που προκαλεί. The human pain and the losses it causes.

Οι περιγραφές του φαίνεται να έχουν ως στόχο να διαβαστούν από τις μεταγενέστερες γενιές, His descriptions seem to be intended to be read by later generations, in

για να αποφύγουν τα λάθη του παρελθόντος. order to avoid the mistakes of the past.

Ο Επιτάφιος Λόγος του Περικλή δεν είναι ξεχωριστό έργο του Θουκυδίδη. Pericles's Funeral Oration is not a separate work of Thucydides.

Περιλαμβάνεται μέσα στο έργο για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και αποτελεί μία από τις σαράντα δημηγορίες που υπάρχουν σε αυτό. It is included in the work on the Peloponnesian War and is one of the forty prosecutions that exist in it.

Πρόκειται για τον επικήδειο λόγο που εκφώνησε ο Περικλής για την τιμή των νεκρών μετά το πρώτο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου. This is the funeral speech that Pericles delivered for the honor of the dead after the first year of the Peloponnesian War.

Στον Επιτάφιο Λόγο του Περικλή επαινείται η δημοκρατία ως η ωριμότερη μορφή διακυβέρνησης ενός Κράτους. In Pericles's Funeral Oration, democracy is praised as the most mature form of government of a State.

Το κείμενο εισχωρεί στη βαθύτερη ουσία των θεσμών, των καταστάσεων και των ανθρώπων. The text penetrates the deeper essence of institutions, situations and people.

Ο Επιτάφιος δεν είναι ένα απλό κείμενο. Pericles's Funeral Oration is not a simple text.

Είναι ένα εγχειρίδιο πολιτικής θεωρίας βγαλμένο μέσα από τη σοφία δύο μεγάλων ανδρών, ενός πολιτικού κι ενός ιστορικού, It is a textbook of political theory drawn from the wisdom of two great men, a politician and a historian,

που λάμπρυναν με τη ζωή και τη δράση τους έναν ολόκληρο αιώνα. who shone through their lives and actions for a whole century.

Ουσιαστικά πρόκειται για το εγκώμιο μιας ολόκληρης πολιτείας, It is essentially the praise of an entire state,

μιας φιλοσοφίας ζωής και πάνω απ' όλα ενός πολιτεύματος. a philosophy of life and, above all, a state.

Καλώς ήρθατε στο κανάλι Alpha Ωmega. Welcome to Alpha Omega.

Σε αυτό το βίντεο θα σας παρουσιάσουμε τον Επιτάφιο Λόγο του Περικλέους. In this video we will present Pericles's Funeral Oration.

Εάν επισκέπτεσθε για πρώτη φορά το κανάλι μας μην ξεχάσετε να κάνετε εγγραφή If you visit our channel for the first time do not forget to Subscribe

και να πατήσετε το εικονίδιο με το κουδούνι για να ειδοποιήστε κάθε φορά που ανεβάζουμε νέο βίντεο. and click the bell icon to get notified every time we upload new video.

Τι λέτε, πάμε να ξεκινήσουμε; Shall we begin?

Και τον ίδιο χειμώνα οι Αθηναίοι κρατώντας το πατροπαράδοτο έθιμο And in the same winter, the Athenians, keeping the traditional custom,

κήδευσαν με δημόσια τελετή τους πρώτους που σκοτώθηκαν σ' αυτόν τον πόλεμο με τον εξής τρόπο. buried in a public ceremony the first to be killed in this war in the following way.

Εκθέτουν τα οστά των νεκρών για δύο μέρες, They expose the bones of the dead for two days,

αφού φτιάξουν εξέδρα, και φέρνει ο καθένας στο δικό του, ό,τι θέλει (ή αν θέλει κάτι). after making a platform, and everyone brings to his own, whatever he wants (or if he wants something).

Και όταν έρθει η ώρα της εκφοράς, άμαξες μεταφέρουν οστεοθήκες κυπαρισσένιες, μία (οστεοθήκη) για κάθε φυλή. And when the time comes for delivery, carriages carry cypress oss cases, one (oss case) for each tribe.

Και βρίσκονται τα οστά (στην οστεοθήκη της φυλής) στην οποία ανήκε ο καθένας. And there are the bones (in the ossuary of the tribe) to which everyone belonged.

Και ένα φέρετρο σκεπασμένο με νεκρικό σεντόνι το μεταφέρουν στα χέρια άδειο, αυτό των εξαφανισμένων, And a coffin covered with a funeral sheet is carried in the hands empty, that of the missing,

οι οποίοι δε βρέθηκαν για περισυλλογή και ταφή. who were not found for meditation and burial.

Και παίρνει μέρος στη νεκρώσιμη πομπή όποιος θέλει και από τους πολίτες και από τους ξένους, And whoever wants from the citizens and the foreigners takes part in the funeral procession,

και οι γυναίκες, που είναι συγγενείς, παρευρίσκονται μοιρολογώντας πάνω στον τάφο. and the women, who are relatives, attend, mourning on the grave.

Tους θάβουν λοιπόν στο δημόσιο νεκροταφείο, το οποίο βρίσκεται στο μεγαλύτερο προάστιο της πόλης, So they bury them in the public cemetery, which is located in the largest suburb of the city,

και πάντα σ'αυτό θάβουν τους νεκρούς των μαχών, εκτός βέβαια από εκείνους που έπεσαν στο Μαραθώνα. and they always bury the dead of the battles there, except of course those who fell in Marathon.

Εκείνων την ανδρεία, επειδή την έκριναν ξεχωριστή, γι'αυτό (εκεί) έκαναν και τον τάφο τους. Their bravery, because they considered it special, that is why (there) they made their grave.

Και όταν τους σκεπάσουν με χώμα, άνδρας εκλεγμένος από την πόλη, ο οποίος όχι μόνο φαίνεται πολύ συνετός, And when they are covered with soil, a man elected by the city, who not only looks very prudent,

αλλά και επιβάλλεται με το κύρος του, λέει πάνω στον τάφο τους τον έπαινο που αρμόζει. but also is imposed with his prestige, says on their grave the appropriate praise.

Και μετά από αυτό φεύγουν. And after that they leave.

Μ'αυτόν τον τρόπο λοιπόν γίνεται η ταφή. This is how burial takes place.

Και σ'όλη τη διάρκεια του πολέμου, σε κάθε παρόμοια περίπτωση, κρατούσαν το έθιμο. And throughout the war, in every similar case, they kept the custom.

Και εκλέχτηκε λοιπόν να μιλήσει για αυτούς εδώ τους πρώτους (νεκρούς) ο Περικλής ο γιος του Ξανθίππου. And so Pericles, the son of Xanthippus, was chosen to speak about these first (dead) here.

Και όταν έφτασε η ώρα, αφού προχώρησε από τον τάφο σε εξέδρα, που την είχαν κάνει υψηλή, And when the time came, as she proceeded from the tomb to the podium, which had been made high,

για να ακούγεται σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος του συγκεντρωμένου πλήθους, έλεγε περίπου αυτά τα λόγια. to be heard as large as possible by the assembled crowd, he said these words.

Οι περισσότεροι βέβαια από όσους έχουν μιλήσει ως τώρα εδώ Of course, most of those who have spoken so far here

επαινούν αυτόν που πρόσθεσε στην καθιερωμένη συνήθεια (τελετή) το λόγο αυτό, praise the one who added this word to the established custom (ceremony),

γιατί θεωρούν ότι είναι καλό να εκφωνείται αυτός προς τιμήν των νεκρών των πολέμων. because they consider it good that it is uttered in honor of the dead of the wars.

Σε μένα όμως θα φαινόταν πως είναι αρκετό σε ανθρώπους που αποδείχτηκαν γενναίοι με έργα, But to me it would seem that it is enough for people who have proved brave with works,

με έργα να εκδηλώνονται και οι τιμές, όπως αυτά που τώρα βλέπετε ότι παρασκευάστηκαν με δημόσια φροντίδα γι'αυτήν εδώ την ταφή, with works to show the prices, like the ones you now see that were made with public care for this burial,

και να μην εξαρτάται η αξιοπιστία της αρετής πολλών από έναν άνδρα, αν μιλήσει καλά ή άσχημα. and not to depend on the credibility of the virtue of many by a man, if he speaks well or badly.

Γιατί είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς με επιτυχία σε θέμα που με πολύ κόπο Because it is difficult to speak successfully on a subject that hardly

εξασφαλίζεται η εντύπωση ότι (ο ρήτορας) λέει την αλήθεια. secures the impression that (the orator) is telling the truth.

Γιατί αυτός που έχει άμεση γνώση και άρα είναι ευνοϊκός ακροατής Because the one who has direct knowledge and therefore is a favorable listener

ίσως να νομίσει ότι αυτά λέγονται κάπως κατώτερα από αυτά που θέλει (να ακούσει ή να λεχθούν) may think that these words are said somewhat less than what he wants (to hear or be said)

και από αυτά που γνωρίζει καλά (ότι έγιναν), και αυτός πάλι που δεν τα γνωρίζει ίσως νομίσει, από φθόνο, and from what he knows well (that they happened), and again he who does not know them may think , out of envy,

ότι μερικά εξογκώνονται, αν τύχει να ακούσει κάτι που ξεπερνά τη δύναμή του. that some get upset if they happen to hear something beyond their power.

Γιατί οι έπαινοι που λέγονται για τους άλλους είναι ανεκτοί μέχρι αυτό, Because the praise that is said for others is tolerated up to this point,

ως το σημείο που ο καθένας νομίζει ότι και ο ίδιος είναι ικανός να κατορθώσει κάτι από αυτά που άκουσε. to the point that everyone thinks that he himself is capable of achieving something from what he has heard.

Επειδή όμως αμέσως φθονούν, γι'αυτό και δεν πιστεύουν, σε ό,τι ξεπερνά τις δυνάμεις τους But because they immediately envy, that is why they do not believe in what is beyond their power

από εκείνα (που άκουσε ο καθένας). (those that everyone has heard).

Επειδή όμως αυτά δοκιμάστηκαν από τους παλαιούς και κρίθηκαν πως έτσι (που έχουν) είναι καλά, But because they were tried by the ancients and judged to be (as they are) good,

πρέπει και εγώ ακολουθώντας το έθιμο να προσπαθήσω να ικανοποιήσω, όσο το δυνατόν περισσότερο, I must follow the custom to try to satisfy, as much as possible,

την επιθυμία και την προσδοκία του καθενός από σας. the desire and expectation of each of you.

Θα αρχίσω λοιπόν από τους προγόνους πρώτα. So I will start with the ancestors first.

Γιατί είναι δίκαιο και συνάμα ταιριαστό σε περίπτωση, όπως η σημερινή, να δίνεται σ'αυτούς η τιμή της θύμησης. Because it is fair and at the same time appropriate in case, like today, they are given the price of memory.

Γιατί οι ίδιοι πάντα κατοικώντας τη χώρα, καθώς η μία γενιά διαδεχόταν την άλλη, Because they themselves, always inhabiting the country, as one generation followed the other,

μας την παρέδωσαν ελεύθερη μέχρι τώρα χάρη στην ανδρεία τους. handed it over to us free until now thanks to their bravery.

Και εκείνοι λοιπόν είναι άξιοι επαίνου και ακόμη περισσότερο οι πατέρες μας. And so they deserve praise and even more so our fathers.

Γιατί αφού απέκτησαν με πολύ μόχθο, εκτός από εκείνα που κληρονόμησαν, όση εξουσία έχουμε, Because after they acquired with a lot of effort, apart from those who inherited, as much power as we have,

τα άφησαν σε μας τους τωρινούς. they left it to us the current ones.

Και το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας αυτής το προσθέσαμε εμείς οι ίδιοι, And most of this power was added by ourselves,

που βρισκόμαστε περίπου σήμερα σε ώριμη ηλικία και ετοιμάσαμε την πόλη μας, who are about to reach adulthood today, and we have prepared our city

ώστε να είναι απόλυτα αυτάρκης σε όλα και για πόλεμο και για ειρήνη. to be completely self-sufficient in everything for both war and peace.

Αυτών εγώ τα πολεμικά κατορθώματα, με τα οποία κατακτήθηκε κάθε μέρος, I will skip these war achievements, with which every place was conquered,

ή αν κάπως εμείς οι ίδιοι ή οι πατέρες μας αποκρούσαμε με προθυμία εχθρό βάρβαρο ή Έλληνα που έκανε επίθεση εναντίον μας, or if somehow we or our fathers willingly repelled a barbaric enemy or a Greek who attacked us

θα τα παραλείψω, γιατί δε θέλω να μακρηγορήσω σ‟ αυτούς που τα γνωρίζουν καλά. , because I do not want to dwell on those who they know well.

Από ποιες όμως αρχές φτάσαμε σ'αυτό το σημείο ακμής και με ποια μορφή πολιτεύματος και με ποιους τρόπους ζωής έγιναν αυτά τα μεγάλα, But from what principles did we reach this point of prosperity and with what form of government and in what ways of life did these great things happen,

αυτά αφού παρουσιάσω πρώτα, θα έρθω και στον έπαινο αυτών εδώ (δηλ. των νεκρών), after presenting them first, I will come to the praise of them here (ie of the dead),

γιατί νομίζω ότι και στην περίπτωσή μας θα ήταν ταιριαστό να ειπωθούν αυτά και ότι ακόμη είναι συμφέρον να ακούσει αυτά προσεκτικά because I think that in In our case it would be appropriate to say this and that it is still in the interest of the

όλο το συγκεντρωμένο πλήθος και των πολιτών και των ξένων. whole assembled crowd of both citizens and foreigners to listen carefully to this.

Έχουμε δηλαδή πολίτευμα που δε ζηλεύει τους νόμους των άλλων, In other words, we have a state that does not envy the laws of others,

περισσότερο όμως εμείς οι ίδιοι είμαστε παράδειγμα σε μερικούς παρά μιμητές άλλων. but we ourselves are more an example to some than imitators of others.

Και το πολίτευμά μας ως προς το όνομα καλείται δημοκρατία, γιατί η εξουσία δε βρίσκεται στα χέρια των λίγων, αλλά των πολλών. And our state in terms of name is called democracy, because power is not in the hands of the few, but of the many.

Και όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα απέναντι στους νόμους για τις ιδιωτικές τους διαφορές, And they all have the same rights before the law for their private disputes,

όσον αφορά όμως την προσωπική τους επιβολή, ανάλογα με το πώς ο καθένας ξεχωρίζει σε κάτι, but as far as their personal enforcement is concerned, depending on how each one stands out in something, he

προτιμάται πιο πολύ στα δημόσια αξιώματα, επειδή είναι ικανός, παρά εξαιτίας της σειράς του (=της κοινωνικής του τάξης), is more preferred in public office, because he is capable, because of his turn ( = of his social class),

ούτε αν πάλι είναι φτωχός, εφόσον βέβαια μπορεί να προσφέρει κάτι καλό στην πόλη, even if he is poor again, since of course he can offer something good to the city, he is

εμποδίζεται από την ασημότητα της κοινωνικής του θέσης. hindered by the insignificance of his social position.

Και όχι μόνο τις σχέσεις μας με την πολιτεία τις διέπει ελευθερία, And not only is our relationship with the state governed by freedom,

αλλά και στις καθημερινές μας ασχολίες είμαστε απαλλαγμένοι από καχυποψία μεταξύ μας και δεν αγανακτούμε με το γείτονά μας, but in our daily activities we are free from suspicion of each other and do not resent our neighbor

αν κάνει κάτι όπως του αρέσει, ούτε παίρνουμε απέναντί του το ύφος θυμωμένου, if he does something he likes, nor do we treat him in an angry manner,

πράγμα που δεν επιφέρει ποινή, βλάπτει όμως. which does not lead to punishment, but it does harm.

Και ενώ στις ιδιωτικές μας υποθέσεις δεν ενοχλεί ο ένας τον άλλο, And while in our private affairs we do not disturb each other,

στη δημόσια ζωή από εσωτερικό σεβασμό κυρίως δεν παρανομούμε, in public life out of inner respect we mainly do not break the law,

υπακούοντας σ'αυτούς που κάθε φορά διοικούν την πόλη και στους νόμους obeying those who always rule the city and the laws

και κυρίως σε όσους απ' αυτούς ισχύουν για ωφέλεια αυτών που αδικούνται and especially those who apply for the benefit of those who are wronged

και σε όσους αν και είναι άγραφοι φέρνουν ντροπή αναμφισβήτητη. and to those who, although unwritten, bring undeniable shame.

Και πέρα απ'αυτά, φροντίσαμε να βρούμε πολλούς τρόπους ανάπαυσης των κόπων για το πνεύμα μας, And beyond that, we made sure to find plenty of ways to relax our minds,

έχοντας τη συνήθεια να τελούμε αγώνες και θυσίες που καλύπτουν βέβαια ολόκληρο το χρόνο και περιποιημένα νοικοκυριά, having the habit of making struggles and sacrifices that cover the whole year and well-groomed households,

από τα οποία η ευχαρίστηση που ποριζόμαστε καθημερινά διώχνει μακριά τη λύπη. from which the pleasure we receive every day drives away sorrow.

Και εισάγονται, λόγω του μεγέθους της πόλης από όλον τον κόσμο τα πάντα And everything is imported from all over the world due to the size of the city

και συμβαίνει σε μας τα αγαθά που δημιουργούνται εδώ να τα απολαμβάνουμε με την ίδια ευκολία με αυτά των άλλων ανθρώπων. and it happens to us that we enjoy the goods created here as easily as other people.

Και διαφέρουμε από τους αντιπάλους μας και ως προς την πολεμική εκπαίδευση στα εξής σημεία. And we differ from our opponents in terms of military training in the following areas.

Και προσφέρουμε δηλαδή την πόλη μας ανοιχτή σ' όλους και σε καμιά περίπτωση με απελάσεις ξένων And that is, we offer our city open to all and in no case with deportations of foreigners

δεν εμποδίζουμε κανένα ή από ένα μάθημα ή από ένα θέαμα, το οποίο αν δεν κρυβόταν καλά do we prevent anyone from either a lesson or a spectacle, which if it was not well hidden

και το έβλεπε κάποιος από τους εχθρούς θα μπορούσε να ωφεληθεί, and seen by one of the enemies could benefit,

γιατί εμείς έχουμε εμπιστοσύνη όχι τόσο στις πολεμικές προετοιμασίες και στις απάτες, όσο στην προσωπική μας ευψυχία την ώρα της μάχης. because we have trust not so much in war preparations and frauds, but in our personal spirit during battle.

Και στο εκπαιδευτικό σύστημα εκείνοι με επίπονη άσκηση αμέσως από τη νεανική τους ηλικία κιόλας επιδιώκουν να γίνουν ανδρείοι, And in the educational system, those who work hard immediately from a young age seek to become brave,

εμείς όμως, αν και ζούμε άνετα, βαδίζουμε με καθόλου κατώτερο φρόνημα στους ίδιους μεγάλους κινδύνους. but we, although we live comfortably, walk with no inferior mindset to the same great dangers.

Και απόδειξη αυτών είναι το εξής. And proof of this is the following.

Οι Λακεδαιμόνιοι δηλαδή εκστρατεύουν ενάντια στη χώρα μας, όχι μόνοι τους, αλλά με όλους μαζί τους συμμάχους τους, In other words, the Lacedaemonians campaign against our country, not alone, but with all their allies,

ενώ εμείς μόνοι μας, όταν εισβάλουμε στη χώρα των άλλων, ενώ πολεμάμε σε ξένη χώρα εύκολα νικάμε while we alone, when we invade the country of others, while fighting in a foreign country, easily defeat

τις περισσότερες φορές αυτούς που αμύνονται για την υπεράσπιση της πατρίδας τους. most of those who defend themselves in defense of it. their homeland.

Και συγκεντρωμένη τη δύναμή μας κανείς εχθρός μέχρι τώρα δεν την αντιμετώπισε, And concentrated our power no enemy has faced so far,

γιατί εμείς ταυτόχρονα και για το ναυτικό μας φροντίζουμε και επειδή σε πολλά μέρη της στεριάς στέλνουμε το στρατό από μας τους ίδιους. because we at the same time take care of our navy and because in many parts of the land we send the army by ourselves.

Και αν κάπου συγκρουστούν με ένα μέρος από μας, αν νικήσουν κάποιους από μας, And if somewhere they collide with a part of us, if they defeat some of us, they

καυχιούνται ότι μας έτρεψαν σε φυγή όλους και αν νικηθούν (ισχυρίζονται) ότι νικήθηκαν από όλους. boast that they made us all flee and if they are defeated (claim) that they were defeated by all.

Κι όμως, αν ριχνόμαστε πρόθυμοι στον κίνδυνο, ζώντας πιο πολύ με ανέσεις παρά με επίπονη άσκηση και με ανδρεία, And yet, if we are willing to take risks, living more with comforts than with strenuous exercise and courage,

που δεν πηγάζει τόσο από την επιβολή του νόμου, όσο από τον τρόπο της ζωής μας, which does not stem so much from law enforcement as from our way of life, it

μένει σε μας το κέρδος να μην κουραζόμαστε προκαταβολικά για δύσκολες στιγμές που είναι να έρθουν is up to us not to get tired in advance of difficult times that are to come

και όταν βρεθούμε σ‟ αυτές να μη φαινόμαστε κατώτεροι στην τόλμη από εκείνους που πασχίζουν αδιάκοπα, and when we find ourselves in them not to seem inferior in courage to those who are constantly struggling,

και (λέω ότι) αξίζει κανείς να θαυμάζει την πόλη και γι' αυτά και για άλλα. and (I say that) one deserves to admire the city for these and more.

Και αγαπάμε δηλαδή το ωραίο και μένουμε απλοί και καλλιεργούμε το πνεύμα μας χωρίς να γινόμαστε μαλθακοί. And that is, we love the beautiful and we stay simple and cultivate our spirit without becoming soft.

Και χρησιμοποιούμε τον πλούτο πιο πολύ για να έχουμε τη δυνατότητα για κάποιο έργο, παρά σαν αφορμή για καυχησιές, And we use wealth more to have the opportunity for a project, rather than as an occasion for boasting,

και δεν είναι ντροπή να ομολογεί κανείς τη φτώχεια του, αλλά είναι ντροπή να μην προσπαθήσει με τη δουλειά του να την αποφύγει. and it is not a shame to admit one's poverty, but it is a shame not to try to avoid it with one's work.

Και συμβαίνει σ'εμάς τους ίδιους να φροντίζουμε ταυτόχρονα με τις ιδιωτικές μας υποθέσεις και τα πολιτικά, And it happens to us that we take care of our private affairs and politics at the same time,

και σε κάθε πολίτη (συμβαίνει) να κατέχει ικανοποιητικά τα πολιτικά, ενώ καταγίνεται με διαφορετική απασχόληση. and it happens to every citizen (it happens) that he possesses politics satisfactorily, while he comes with a different job.

Γιατί μόνοι εμείς αυτόν που δε μετέχει καθόλου στα πολιτικά τον θεωρούμε όχι φιλήσυχο, αλλά άχρηστο, Because only we who do not take part in politics at all consider it not peaceful, but useless,

και εμείς οι ίδιοι ή τουλάχιστον διατυπώνουμε ορθές σκέψεις για τα ζητήματα της πόλης ή τα μελετούμε σωστά, and we ourselves or at least formulate correct thoughts about the issues of the city or study them correctly,

γιατί θεωρούμε ότι τα λόγια δε βλάπτουν τα έργα, αλλά περισσότερο βλάπτει να μη διαφωτιστούμε πιο μπροστά με το λόγο, because we consider that words do not harm works, but it hurts more not to be further enlightened by the word,

πριν προβούμε σε ενέργειες για όσα πρέπει (να γίνουν). before taking action for what must (be done).

Γιατί μας διακρίνει κάτι το ξεχωριστό και ως προς αυτό, ώστε και να τολμούμε εμείς οι ίδιοι πάρα πολύ Because it distinguishes us something special in this regard, so that we dare ourselves very much

και να υπολογίζουμε με πολύ μεγάλη ακρίβεια τις συνέπειες, για όσα επιχειρήσουμε. and calculate with great accuracy the consequences for what we try.

Ενώ αντίθετα τους άλλους η άγνοια τους οδηγεί σε αλόγιστο θάρρος, η σκέψη όμως σε δισταγμό. While others, ignorance leads them to irrational courage, but thought to hesitation.

Και πιο δυνατοί στο πνεύμα δίκαια θα μπορούσαν να θεωρηθούν εκείνοι που γνωρίζουν πάρα πολύ καλά και τα δεινά (του πολέμου) And stronger in spirit could rightly be considered those who know very well both the sufferings (of war)

και τα ευχάριστα (της ειρήνης) κι όμως εξαιτίας αυτών δεν προσπαθούν να αποφύγουν τους κινδύνους. and the pleasures (of peace) and yet because of them do not try to avoid danger.

Και ως προς την ευεργετική διάθεση, είμαστε αντίθετοι με τους πολλούς. And in terms of beneficial mood, we are opposed to many.

Γιατί χωρίς να μας ευεργετούν, αλλά ευεργετώντας αποκτούμε φίλους. Because without benefiting us, but by benefiting we gain friends.

Και σταθερότερος φίλος είναι ο ευεργέτης, εφόσον επιδιώκει να παραμένει η ευγνωμοσύνη του ευεργετημένου, με τη συμπάθεια που δείχνει σ'αυτόν. And the most stable friend is the benefactor, since he seeks to remain the gratitude of the benefactor, with the sympathy he shows to him.

Ο ευεργετημένος όμως είναι πιο απρόθυμος, επειδή γνωρίζει ότι θα ανταποδώσει την ευεργεσία, The beneficiary, however, is more reluctant, because he knows that he will reciprocate the benefit,

όχι για να του χρωστούν ευγνωμοσύνη, αλλά για εξόφληση του χρέους. not to owe him gratitude, but to pay off the debt.

Και μόνοι εμείς χωρίς δισταγμό βοηθούμε κάποιον, όχι περισσότερο από υπολογισμό συμφέροντος, όσο από το φιλελεύθερο φρόνημά μας. And we alone help someone without hesitation, no more than a calculation of interest, than from our liberal mind.

Και συνοψίζοντας λέω ότι η πόλη μας σε όλες της τις εκδηλώσεις And summarizing I say that our city in all its events

είναι σχολείο της Ελλάδας και ο κάθε άνδρας από μας ως άτομο μου φαίνεται ότι θα μπορούσε ο ίδιος σε πάρα πολλές δραστηριότητες is a school of Greece and every man of us as an individual seems to me that he could present himself in many activities

να παρουσιάσει τον εαυτό του αυτοδύναμο με την πιο μεγάλη χάρη και επιδεξιότητα. with the greatest grace and skill.

Και ότι αυτά που λέω δεν είναι περισσότερο παινέματα κατάλληλα για την παρούσα στιγμή, And that what I am saying is no longer plagues appropriate for the present moment,

αλλά η πραγματική αλήθεια στηριγμένη στα έργα, η ίδια η δύναμη της πόλης το φανερώνει, την οποία αποκτήσαμε με αυτούς τους τρόπους ζωής. but the real truth based on works, the very power of the city reveals it, which we have acquired through these ways of life.

Γιατί μόνη αυτή από τις τωρινές πόλεις βγαίνει από τη δοκιμασία ανώτερη από τη φήμη Because only she from the present cities comes out of the ordeal superior to fame

και μόνη αυτή ούτε στον εχθρό που έρχεται εναντίον της δίνει το δικαίωμα να αγανακτήσει, από τι ανάξιους αντιπάλους νικιέται, and she alone does not give the enemy who comes against her the right to resent, from what unworthy opponents she is defeated,

ούτε στον υπήκοο (δίνει το δικαίωμα) να παραπονεθεί, ότι τάχα τον εξουσιάζουν ανάξιοι. nor the citizen (gives the right) to complain, that hastily he is ruled by the unworthy.

Και επειδή παρουσιάσαμε τη δύναμή μας με μεγάλες αποδείξεις και όχι βέβαια χωρίς μάρτυρες, And because we have presented our power with great proofs and certainly not without witnesses,

και οι τωρινοί και οι μεταγενέστεροι θα μας θαυμάζουν, χωρίς να έχουμε καθόλου ανάγκη, ούτε από έναν Όμηρο για να μας υμνήσει, both the present and the future will admire us, without any need, neither from a Homer to praise us,

ούτε από κανέναν άλλον, ο οποίος με τα λόγια του θα δώσει μια πρόσκαιρη χαρά, την ιδέα όμως που θα σχηματιστεί για τα έργα μας θα έρθει ύστερα να τη βλάψει η αλήθεια, nor from anyone else, who in words will give him a temporary joy, but the idea that will be formed for our works will come later to be damaged by the truth,

αλλά επειδή εξαναγκάσαμε κάθε θάλασσα και στεριά να ανοίξει πέρασμα στην τόλμη μας but because we forced every sea and land to open a passage to our courage

και ιδρύσαμε (στήσαμε) παντού αιώνια μνημεία για τις συμφορές και τις νίκες μας. and we established (erected) eternal monuments to calamities everywhere and our victories.

Για μια τέτοια πόλη λοιπόν κι αυτοί εδώ πιστεύοντας ότι ήταν καθήκον τους να μη χαθεί, For such a city, they too, believing that it was their duty not to be lost,

πολεμώντας γενναία σκοτώθηκαν, και από μας που μένουμε στη ζωή είναι φυσικό ο καθένας να θέλει να υποφέρει για χάρη της. fought bravely and were killed, and from us who live in life, it is natural that everyone wants to suffer for its sake.

Γι' αυτό ακριβώς και μίλησα διεξοδικά για την πόλη μας, That is exactly why I spoke in detail about our city,

γιατί θέλησα να κάνω κατανοητό ότι δεν αγωνιζόμαστε για πράγματα ίσης σημασίας εμείς και όσοι δεν έχουν τίποτα παρόμοιο μ'αυτά because I wanted to make it clear that we and those who have nothing like it do not fight for things of equal importance

και ταυτόχρονα να στηρίξω με φανερές αποδείξεις το εγκώμιο αυτών, για τους οποίους μιλώ τώρα. and at the same time to support with clear evidence the praise of those I am talking about now. .

Και πράγματι έχει ειπωθεί το μεγαλύτερο μέρος αυτού του επαίνου. And indeed most of this praise has been said.

Γιατί με όσα ύμνησα την πόλη, τη στόλισαν τα ανδραγαθήματα αυτών και των ομοίων τους, Because with what I praised the city, it was adorned by the deeds of them and their ilk,

και για λίγους Έλληνες, όπως ακριβώς γι' αυτούς εδώ, θα μπορούσε να φανεί ο έπαινος ισόβαρος με τα έργα τους. and for a few Greeks, just like for them here, the praise could be seen as equal to their works.

Και μου φαίνεται ότι ο τωρινός θάνατος αυτών εδώ φανερώνει την ανδρεία τους, And it seems to me that their current death here reveals their bravery,

είτε αυτή είναι το πρώτο της μήνυμα είτε η τελική επισφράγισή της. whether this is its first message or its final sealing.

Και πραγματικά είναι δίκαιο στην περίπτωση όσων από κάθε άλλη άποψη είναι κακοί And it is really fair in the case of those who in every other way are bad

να προβάλλουν την ανδραγαθία που δείχνουν στους πολέμους υπέρ της πατρίδας. to project the cowardice they show in the wars in favor of the homeland.

Γιατί με την ανδραγαθία τους έσβησαν ολότελα κάθε ηθικό παράπτωμα και περισσότερο ωφέλησαν την κοινή υπόθεση, Because with their bravery they completely erased all moral transgressions and benefited the common cause more

παρά έβλαψαν με τα προσωπικά τους παραπτώματα. than they harmed with their personal transgressions.

Και απ' αυτούς ούτε κάποιος πλούσιος έδειξε δειλία, επειδή προτίμησε την απόλαυση του πλούτου για περισσότερο χρόνο, And none of them showed cowardice, because he preferred the enjoyment of wealth for a longer time,

ούτε φτωχός προσπάθησε να αναβάλει τον κίνδυνο, με την ελπίδα που του δίνει η φτώχεια, ότι θα μπορούσε να την αποφύγει και να γίνει πλούσιος. nor did the poor try to postpone the danger, in the hope that poverty gives him, that he could avoid it and become rich.

Αντίθετα, επειδή θεώρησαν πιο ποθητή απ' αυτά την τιμωρία των εχθρών On the contrary, because they considered the punishment of the enemies more lustful than them,

και συγχρόνως επειδή νόμισαν ότι αυτός ο κίνδυνος είναι πιο ωραίος, and at the same time because they thought that this danger was more beautiful,

θέλησαν αντιμετωπίζοντάς τον να εκδικηθούν αυτούς (ενν. τους εχθρούς), εκείνα (ενν. τα αγαθά) να τα επιθυμούν, they wanted to face them (ie the enemies) to avenge them, those (ie the goods) to desire them,

εμπιστευόμενοι την αβέβαιη έκβαση του αγώνα στην ελπίδα, μέσα στη μάχη όμως γι' αυτό που έβλεπαν πια μπροστά τους, trusting the uncertain outcome of the struggle in hope, but in the battle for what they now saw in front of them,

θεωρώντας υποχρέωσή τους να στηριχτούν στον ίδιο τους τον εαυτό και μέσα πια σ' αυτό τον κίνδυνο, considering it their obligation to rely on themselves and in this danger,

επειδή προτίμησαν να αγωνιστούν και να πεθάνουν, παρά να υποχωρήσουν και να σωθούν, απέφυγαν τη ντροπή να τους λένε δειλούς, because they preferred to fight and die, rather than retreat and be saved, they avoided the shame of being called cowards,

κράτησαν όμως τον αγώνα, δίνοντας τη ζωή τους και σε μια ελάχιστη κρίσιμη στιγμή γραμμένη από την τύχη, but they kept the fight, giving their lives and in a minimal critical moment written by luck,

ενώ στην ελπίδα άκμαζε πιο πολύ η ένδοξη νίκη, παρά ο φόβος της ήττας, χάθηκαν. while in hope the glorious victory flourished more than the fear of defeat, they were lost .

Και αυτοί εδώ βέβαια, όπως ταιριάζει στην πόλη αναδείχτηκαν τέτοιοι. And they here, of course, as befits the city, emerged as such.

Και οι υπόλοιποι (όσοι ζείτε) πρέπει να εύχεστε το φρόνημά σας εναντίον των εχθρών να σας φέρει μικρότερο κίνδυνο, And the rest (those of you who live) should wish your mind against the enemies to bring you less danger,

όμως να μην ανεχθείτε να είναι ατολμότερο απέναντι στους εχθρούς, κρίνοντας όχι μονάχα με το λογικό την ωφέλειά του, but do not tolerate to be more timid towards the enemies, judging not only by reason its benefit,

για την οποία θα μπορούσε κανείς να μιλήσει πολύ σε σας, που οι ίδιοι τα ξέρετε καλά, for which one could talk a lot to you, who know yourself well,

αναφέροντας πόσα καλά υπάρχουν στο να αντιστέκεται κανείς στους εχθρούς, stating how good they are at resisting enemies,

αλλά πιο πολύ κοιτάζοντας προσεκτικά κάθε μέρα στην πράξη τη δύναμη της πόλης και αγαπώντας την με πάθος, but more so by looking carefully every day in practice at the power of the city and loving it with passion,

και όταν σας φανεί ότι είναι μεγάλη, να συλλογίζεστε ότι αυτά τα απέκτησαν άνδρες που τολμούν και γνωρίζουν το καθήκον τους and when it seems to you that it is great, to think that these were acquired by men who dare and know their duty

και που νιώθουν ντροπή στις μάχες (να μην κάνουν το καθήκον τους), and who feel ashamed in battle (not to do their duty),

και αν καμιά φορά σε μια προσπάθειά τους αποτύχαιναν, δεν επέτρεπαν στον εαυτό τους να στερήσουν και την πόλη απ' τη δική τους ανδρεία, and if they sometimes failed in an attempt, they did not allow themselves to deprive the city of their own bravery,

αλλά την πρόσφεραν σ' αυτή σαν την πιο ωραία συνεισφορά τους. but they offered it to her as their most beautiful contribution.

Γιατί προσφέροντας όλοι μαζί τη ζωή τους έπαιρναν ο καθένας ξεχωριστά τον αιώνιο έπαινο και τον πιο λαμπρό τάφο, For by offering all their lives together they each take the eternal praise and the most glorious grave,

όχι τόσο εκείνον στον οποίο είναι θαμμένοι, όσο εκείνον στον οποίο η δόξα τους μένει και μνημονεύεται αιώνια σε κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται, not so much that in which they are buried, as that in which their glory abides and is eternally remembered at every opportunity that presents,

είτε δημηγορίας είτε μάχης. whether of speech or battle.

Γιατί τάφος των μεγάλων ανδρών είναι η γη ολόκληρη και δεν το δηλώνει μόνο η επιγραφή μιας στήλης στη γενέτειρά τους, For the grave of great men is the whole earth and not only the inscription of a column in their birthplace depicts it,

αλλά και σε ξένη χώρα ζει μέσα στην ψυχή του καθενός άγραφη η θύμηση, but also in a foreign country lives in the soul of each unwritten memory,

όχι τόσο των ανδραγαθημάτων τους όσο του φρονήματός τους. not so much of their valor as of their wisdom.

Αυτούς λοιπόν τώρα εσείς, αφού τους έχετε ως παράδειγμα και αφού θεωρείται ότι ευτυχία σημαίνει ελευθερία και ελευθερία σημαίνει ανδρεία, So now you, since you have them as an example, and since it is considered that happiness means freedom, and liberty means valour,

να μη δηλιάσετε μπροστά στους κινδύνους του πολέμου. do not declare yourself in the face of the dangers of war.

Γιατί δε θα ήταν πιο δίκαιο να αφήσουν τη ζωή τους όσοι δυστυχούν, For it would not be fairer to leave their lives those who are unhappy,

στους οποίους δεν υπάρχει καμιά ελπίδα καλού, αλλά όσοι στην υπόλοιπη ζωή τους κινδυνεύουν να βρεθούν σε ολότελα διαφορετική κατάσταση in whom there is no hope of good, but those who in the rest of their lives are in danger of finding themselves in a completely different situation

και για τους οποίους θα είναι πολύ πιο μεγάλη η διαφορά, αν τυχόν αποτύχουν κάπου. and for whom it will be much more difference, if they fail somewhere.

Γιατί πράγματι σ'έναν άνδρα με φρόνημα προκαλεί μεγαλύτερο πόνο η εξαθλίωση που προέρχεται απ' τη δειλία στη μάχη For indeed to a man of good sense the misery which comes from cowardice in battle causes more pain

παρά ο θάνατος που έρχεται ανεπαίσθητα σε στιγμή (έξαρσης) της δύναμης και της κοινής προσδοκίας. than death which comes imperceptibly at a moment (of exaltation) of strength and common expectation.

Γι'αυτό ακριβώς και τους γονείς των τωρινών νεκρών, όσοι είστε παρόντες, δε σας κλαίω τόσο παρά θα σας παρηγορήσω. That is why, and the parents of the present Dead, those of you who are present, I do not so much weep for you as to comfort you.

Γιατί γνωρίζουν καλά ότι η ζωή τους πέρασε μέσα από κάθε είδους αλλαγές της τύχης. For they know well that their lives passed through all sorts of changes of Fortune.

Και ευτυχία είναι αυτό, σε όσους η μοίρα δώσει τον πιο ένδοξο θάνατο, όπως ακριβώς σ' αυτούς εδώ τώρα And happiness is this, to those whom fate gives the most glorious death, just as to them here now,

ή την πιο τιμημένη λύπη, όπως σε σας, και για αυτούς η ζωή μετρήθηκε έτσι ώστε το τέλος της ευτυχίας τους να συμπέσει με το τέλος της ζωής. or the most honored sorrow, as to you, and for them life was so measured that the end of their happiness coincided with the end of life.

Γνωρίζω βέβαια ότι είναι δύσκολο να σας πείσω (να σας παρηγορήσω) γι'αυτούς I know, of course, that it is difficult to convince you (to comfort you) about them

και πολλές φορές θα έχετε αφορμές να τους θυμόσαστε στις ευτυχίες των άλλων, που κι εσείς κάποτε χαιρόσαστε. and many times you will have occasion to remember them in the happiness of others, which you also once enjoyed.

Και λυπάται κανείς, όχι αν του λείπουν αγαθά που δεν τα δοκίμασε, αλλά αν χάσει αγαθά που είχε συνηθίσει να απολαμβάνει. And one is Sorry, Not if he lacks goods that he has not tasted, but if he loses goods that he was accustomed to enjoy.

Πρέπει όμως να κάνετε κουράγιο και με την ελπίδα ότι θα αποκτήσετε άλλα παιδιά, όσοι είστε σε ηλικία να κάνετε παιδιά. But you have to be brave and in the hope that you will have other children, those of age to have children.

Γιατί και στην ιδιωτική ζωή τα παιδιά που θα γεννηθούν θα κάνουν ύστερα μερικούς να ξεχάσουν αυτούς που δεν υπάρχουν, For in private life, too, the children that will be born will then make some forget those who do not exist,

και για την πόλη αυτό θα είναι ωφέλιμο από δύο απόψεις, και γιατί δε θα ερημώνεται και γιατί θα είναι ασφαλής. and for the city this will be beneficial in two respects, both because it will not be deserted and because it will be safe.

Γιατί δεν είναι δυνατό να αποφασίζουν κατά τον ίδιο τρόπο και δίκαια For it is not possible for those who are not at risk to decide in the same way and fairly

όσοι δεν κινδυνεύουν σαν τους άλλους προσφέροντας τα παιδιά τους και αυτοί. as others to offer their children.

Και όσοι είστε πάλι περασμένης ηλικίας, και το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας, το οποίο το περάσατε ευτυχισμένοι, And those of you who are of a bygone age, and the greater part of your life which you have spent happily,

να το θεωρείται κέρδος και ότι η ζωή που σας μένει θα είναι μικρή και να παρηγορείστε με τη δόξα αυτών εδώ. consider it a gain, and that the life that remains to you shall be short, and take comfort in the glory of these here.

Γιατί μόνο η αγάπη για τις τιμές δε γερνάει ποτέ και στην ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα, For the love of prices alone never grows old, and in the age at which man can offer nothing,

μεγαλύτερη ευχαρίστηση δε δίνει το κέρδος, όπως κάποιοι λένε, αλλά οι τιμές. greater pleasure does not give the profit, as some say, but the honors.

Και για τα παιδιά πάλι αυτών, όσα είστε παρόντα, ή για τους αδερφούς, And for the children again, those who are present, or for the brothers,

βλέπω τον αγώνα δύσκολο (γιατί εκείνον που δεν υπάρχει ο καθένας συνηθίζει να τον επαινεί) και πολύ δύσκολα, I see the fight difficult (for the one who does not exist everyone is accustomed to praise him) and very difficult,

κι αν δείξετε ανδρεία μοναδική θα σας κρίνουν όχι ισάξιους, αλλά κάπως κατώτερους. and if you show bravery unique they will judge you not equal, but somewhat inferior.

Γιατί ανάμεσα στους ζωντανούς υπάρχει φθόνος προς τον αντίπαλό τους, For among the living there is envy towards their adversary,

ενώ εκείνον που δεν αντιστέκεται πια τον τιμούν με αδιαφιλονίκητη εύνοια. while he who no longer resists is honored with undisputed favor.

Και αν πρέπει ακόμη να κάνω κάποια μνεία για την αρετή των γυναικών όσες τώρα θα μείνουν χήρες, με μια σύντομη παραίνεση θα τα πω όλα. And if I should yet make any mention of the virtue of women who are now to be left widows, with a brief admonition I will tell it all.

Να μη φανείτε κατώτερες από τη γυναικεία σας φύση, μεγάλη θα είναι η δόξα για σας, Be not inferior to your womanhood, great will be the glory for you,

και για εκείνη που θα γίνεται όσο το δυνατό λιγότερος λόγος ανάμεσα στους άνδρες επαινετικά ή ντροπιασμένα. and for that which shall be as little spoken of as possible among men in praise or shamely.

Και έχουν ειπωθεί και από μένα με το λόγο μου σύμφωνα με τη συνήθεια, And have been said by me with my words according to custom,

όσα θεώρησα κατάλληλα, και με έργα από τη μια αυτοί που τάφηκαν έχουν ήδη τιμηθεί what I thought appropriate, and with actions on the one hand those who were buried have already been honored

και από την άλλη τα παιδιά τους, ώσπου να γίνουν έφηβοι, θα τα αναθρέψει η πόλη με δημόσια δαπάνη, and on the other hand their children, until they become teenagers, will be raised by the city at public expense,

προβάλλοντας έτσι ως βραβείο στους τέτοιους αγώνες ένα ωφέλιμο στεφάνι και γι' αυτούς εδώ και για όσους είναι στη ζωή. thus presenting as a prize in such games a beneficial wreath for both them here and for those who are in life.

Γιατί όπου έχουν οριστεί πολύ μεγάλα έπαθλα για την ανδρεία εκεί ζουν και άριστοι πολίτες. For where very great prizes have been set for valour there also live excellent citizens.

Και τώρα, αφού ο καθένας θρηνήσει το δικό του, φύγετε. And now, after each one mourns his own, leave.