Γιατί έχουμε δίσεκτα έτη; Why do we have leap years?

Ένα έτος αποτελείται από 365 μέρες, χωρισμένες σε 12 μήνες. A year consists of 365 days, divided into 12 months. Une année comprend 365 jours répartis sur 12 mois.

Καμιά φορά όμως αποτελείται από 366, ενώ στο παρελθόν υπήρξαν έτη με 304, 355, 377 ή 445 μέρες. But sometimes it consists of 366 days, whereas in the past there have been years with 304, 355, 377 or 445 days.

Τι συμβαίνει; Οι πρόγονοί μας ήταν απλά κακοί στο μέτρημα ή το σύμπαν μας τρολάρει; What's going on? Were our ancestors just bad at counting or is the universe trolling us?

Έτος είναι ο χρόνος που χρειάζεται ένα ουράνιο σώμα για να κάνει μια πλήρη περιφορά γύρω από ένα άλλο. A year is the time it takes a celestial body to make one complete orbit around another. L'année est le temps dont un corps céleste a besoin

Ανάλογα πώς θα μετρήσεις αυτόν τον χρόνο, παίρνεις ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Depending on how you measure this time, you get a different result. Selon comment vous allez mesurer ce temps, vous obtenez un résultat différent.

Αν μετρήσεις τον χρόνο που χρειάζεται ο Ήλιος για να επιστρέψει στην ίδια θέση στον ουρανό, Si vous mesurez le temps dont le soleil a besoin

σε σχέση με τους μακρινούς αστέρες, θα πάρεις το «αστρικό» έτος. par rapport aux étoiles lointaines, vous obtiendrez l'année "sidérale".

Αν μετρήσεις τον χρόνο μεταξύ δύο εαρινών ισημεριών, των ανοιξιάτικων ημερών, δηλαδή, If you measure the time between two vernal equinoxes, the spring days, that is, Si vous mesurez le temps entre deux équinoxes de printemps,

που μέρα και νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια, θα πάρεις το «τροπικό» έτος.

Και τέλος, αν μετρήσεις τον χρόνο που χρειάζεται η Γη για να περάσει δύο φορές And finally, if you measure the time it takes for the Earth to pass twice Et enfin, si vous mesurez le temps dont a besoin la Terre pour passer

από το κοντινότερο στον Ήλιο σημείο της τροχιάς της, θα πάρεις το «ανωμαλιακό» έτος. deux fois à partir du point le plus proche de l'orbite du Soleil,(périhélie)

Φυσικά, τα τρία αυτά έτη έχουν λίγο διαφορετική διάρκεια. Bien entendu, ces trois années ont une durée légèrement différente.

Το ημερολόγιό μας θέλουμε να συμβαδίζει συγκεκριμένα με το τροπικό έτος γιατί αυτό εκφράζει τον κύκλο των εποχών. We want our calendar to be specifically in line with the tropical year because it expresses the cycle of seasons. Nous voulons que notre calendrier corresponde avec l'année tropicale

Για τον απλούστατο λόγο πως δεν είναι πρακτικό να έχουμε μισές ή π μέρες, For the simple reason that it is not practical to have half days or half days, Pour la simple raison qu'il n'est pas pratique d'avoir des demi-journées ou des "Π"(fraction)de journées,

έχουμε συμφωνήσει ένα ημερολογιακό έτος να αποτελείται πάντα από ακέραιο αριθμό ημερών. nous avons convenu qu'une année civile

Κι εδώ συναντάμε το θεμελιώδες πρόβλημα όλων των "πολιτικών" ημερολογίων που έχουμε φτιάξει: And here we find the fundamental problem of all the "political" calendars we have made: Et nous rencontrons ici le problème fondamental de tous

Ο κύκλος των εποχών δεν έχει καμία σχέση με τον κύκλο της μέρας και νύχτας. The cycle of seasons has nothing to do with the cycle of day and night.

Οφείλονται σε διαφορετικές κινήσεις. Ils sont dus à des mouvements différents.

Το τροπικό έτος είναι μια περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο ενώ η μέρα μια περιστροφή γύρω απ' τον εαυτό της. The tropical year is a rotation of the Earth around the Sun while the day is a rotation around itself. L'année tropicale est une révolution de la Terre autour du soleil

Δεν υπάρχει κανένας λόγος μία περιφορά να ισούται με ακέραιο αριθμό περιστροφών. Il n'y a aucune raison pour qu'une circonférence soit égale à un nombre entier de tours.

Αν και θα ήταν βολικό, το σύμπαν δε θα μπορούσε να ενδιαφέρεται λιγότερο για τη δική μας ευκολία. Although it would be convenient, the universe could not care less about our convenience. Bien que ce soit pratique, l'univers ne pourrait pas

["σκέφτεται" το σύμπαν ειρωνικά] «Χμμμμ, τι ωραίο και τακτοποιημένο ημερολόγιο έχετε φτιάξει εδώ πέρα;! ["thinking" the universe ironically] "Hmmmm, what a nice and neat calendar you've got here! Hmm Quel calendrier magnifique et bien rangé vous avez fait ici

Πόσο κρίμα θα ήταν αν το τροπικό έτος διαρκούσε 365 μέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και 45 δευτερόλεπτα;!» à quel point ce serait dommage si l'année tropicale durait 365 jours

Η διαφορά αυτή, των περίπου 6 ωρών, είναι ο λόγος που ένα ημερολόγιο με σταθερό, ακέραιο αριθμό ημερών δεν μπορεί να ακολουθήσει τις εποχές. This difference of about 6 hours is the reason why a calendar with a fixed, whole number of days cannot follow the seasons.

Κάθε 4 χρόνια οι 6 ώρες γίνονται μία μέρα. Every 4 years the 6 hours become one day.

Μία μέρα μπορεί να μη σου ακούγεται τραγικό, αλλά με αυτόν τον ρυθμό σε 850 χρόνια θα κάναμε Χριστούγεννα στη Μύκονο. One day may not sound tragic, but at this rate, in 850 years we would be having Christmas in Mykonos.

Από τους πρώτους που επινόησαν ένα ημερολόγιο 12 μήνων, από 30 μέρες ο καθένας, ήταν οι Αιγύπτιοι. One of the first to invent a 12-month calendar, of 30 days each, were the Egyptians. Des premiers à inventer un calendrier de 12 mois,

Παρ' όλο που γνώριζαν πως το τροπικό έτος δεν είναι ακριβώς 365 μέρες... δεν τους ένοιαζε. Even though they knew that the tropical year is not exactly 365 days... they didn't care. Bien qu'ils savaient que l'année tropicale

Ο βασιλιάς της Αιγύπτου, Πτολεμαίος Γ' ο Ευεργέτης, έκανε μια τίμια προσπάθεια, Le roi d'Egypte, Ptolémée Trois,le bienfaiteur

να εναρμονίσει το ημερολόγιο με τις εποχές εισάγοντας μία πρόσθετη μέρα κάθε 4 χρόνια.

Για λόγους που έχουν χαθεί στα βάθη της ιστορίας, η προσπάθεια του αποδείχθηκε άκαρπη. Pour des raisons qui ont été perdues dans les profondeurs

Έτσι, το ημερολόγιο των Αιγύπτιων έχανε μία μέρα κάθε 4 χρόνια, Ainsi, le calendrier des Egyptiens perdait un jour tous les quatre ans

κι έμεινε στην ιστορία ως το «περιπλανώμενο ημερολόγιο», ταλαιπωρώντας τους σύγχρονους ιστορικούς. et est resté dans l'histoire en tant que "calendrier vague"

Στην όχι και τόσο μακρινή Ρώμη, οι κάτοικοι εκεί είχαν ένα διαφορετικό, κάπως… εεε… «ιδιαίτερο» ημερολογιακό σύστημα. In not so distant Rome, the people there had a different, somewhat... er... "special" calendar system. Dans la Rome pas si lointaine, les habitants y avaient un autre,

Το έτος τους αρχικά αποτελούταν από 304 μέρες χωρισμένες σε 10 μήνες και περίπου 50 μέρες χειμώνα, οι οποίες δεν ανήκαν πουθενά.

Αυτό μπορεί να ακούγεται τρομακτικά αναξιόπιστο, αλλά οι πρώιμοι Ρωμαίοι ήντουσαν άνθρωποι απλοί που ασχολούνταν με τα χωράφια τους. This may sound terribly unreliable, but the early Romans were simple people who worked in their fields. Cela peut sembler terriblement peu fiable

Ο χειμώνας ήταν νεκρή περίοδος για τις αγροτικές εργασίες οπότε γιατί να του αναθέσουν συγκεκριμένους μήνες; Winter was a dead period for farm work so why assign specific months to it? L'hiver était une période morte pour le travail agricole

Λέγεται πως ο θρυλικός βασιλιάς της Ρώμης, ΝουμάςΠομπίλιος, αναδιαμόρφωσε το ημερολόγιο σε 12 μήνες και 355 μέρες. On dit que le légendaire roi de Rome, Nomas Pomilios,

Κάθε δεύτερη χρονιά ένας εμβόλιμος μήνας των 22 ή 23 ημερών Tous les deux ans, un mois intercalaire de 22 ou 23 jours

παρεμβαλλόταν μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου, επεκτείνονταςτο έτος σε 377 ή 378 ημέρες. était interposé entre février et mars,

Θεωρητικά, η εισαγωγή του εμβόλιμου μήνα έπρεπε να γίνεται, όποτε ήταν απαραίτητο, ώστε το ημερολόγιο να συμφωνεί με τις εποχές. In theory, the introduction of the piston month should be done whenever necessary to make the calendar consistent with the seasons. Théoriquement, l'introduction du mois intercalaire

Πρακτικά όμως, η διαχείριση του ημερολογίου ήταν αρμοδιότητα του Ύπατου Ποντίφικα της Ρώμης. In practice, however, the management of the calendar was the responsibility of the Supreme Pontiff of Rome. En pratique cependant,la gestion du calendrier était

Οι ποντίφικες ήταν ένα θρησκευτικοπολιτκό αξίωμα και, ας πούμε πως, Le pontique était un poste politico-religieux

είχαν ορισμένα ισχυρά κίνητρα για να μαγειρέψουν τη διάρκεια ενός έτους, ανάλογα με το ποιος βρισκόταν στην εξουσία. had some strong incentives to cook the duration of a year, depending on who was in power.

Η χρονολόγηση έγινε τόσο μπερδεμένη μ' αυτό το σύστημα που μέχρι τον 1ο αιώνα οι Ρωμαίοι πολίτες είχαν κυριολεκτικά χάσει τις μέρες. La datation est devenue si confuse avec ce système

Την κατάσταση έσωσε ο Ιούλιος Καίσαρας, ο οποίος με τη βοήθεια μιας ομάδας αστρονόμων, εισήγαγε το λεγόμενο Ιουλιανό Ημερολόγιο. La situation a été sauvée par Jules César,

Πριν, όμως, ισχύσει το νέο ημερολόγιο έπρεπε με δραστικά μέτρα να μπει τάξη στο χάος που είχαν δημιουργήσει οι προηγούμενοι.

Το 46 π.Χ. έγινε ένα έτος με 15 μήνες και 445 μέρες και δικαίως ονομάστηκε «Το τελευταίο έτος της σύγχυσης». 46 BC became a year of 15 months and 445 days and was rightly called "The last year of confusion". En 46 av. il y eu un an avec 15 mois et 445 jours

Το έτος στο Ιουλιανό ημερολόγιο διαρκεί 365 μέρες και κάθε 4 χρόνια διαρκεί 366. L'année dans le calendrier julien dure 365 jours

Οι Ρωμαίοι μετρούσαν τις τελευταίες μέρες ενός μήνα ως «τάδε» μέρες πριν την πρώτη του επόμενου. The Romans counted the last days of one month as "tade" days before the first of the next.

Η πρόσθετη μέρα ορίστηκε ως η 6η μέρα πριν την 1η του Μαρτίου να μετριέται δύο φορές. The additional day was defined as the 6th day before the 1st of March to be counted twice. Le jour supplémentaire a été défini comme le 6ème jour avant le 1er mars pour être compté deux fois.

Ο Φεβρουάριος, δηλαδή, είχε δύο φορές την 6η μέρα πριν τον Μάρτιο και γι' αυτό, μέχρι και σήμερα, Février donc avait deux fois le 6ème jour avant mars

ονομάζουμε αυτά τα έτη δίσεκτα, παρ' όλο που εμείς τοποθετούμε την πρόσθετη μέρα στο τέλος του Φεβρουαρίου.

Το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν σαφής βελτίωση σε σχέση με το αίσχος των προηγούμενων αλλά και πάλι δεν ήταν τέλειο.

Το τροπικό έτος είναι περίπου 11 λεπτά και 15 δευτερόλεπτα μικρότερο από το Ιουλιανό. L'année tropicale dure environ 11 minutes et 15 secondes de moins que Julian.

Αρχικά, κανείς δεν πρόσεξε τη διαφορά, αλλά μέχρι τον 16ο αιώνα, Au début, personne ne remarqua la différence mais jusqu'au 16ème siècle

το ημερολόγιο είχε αποσυγχρονιστεί σε σχέση με τις εποχές κατά περίπου 2 εβδομάδες. the calendar had been modernised by about 2 weeks compared to the seasons. le calendrier avait été désynchronisé d'environ 2 semaines par rapport aux saisons.

Ήταν καιρός για μία ακόμα αναδιαμόρφωση και αυτός που την έφερε ήταν ο Πάπας Γρηγόριος ο 13ος.

Το κίνητρο του Πάπα μάλλον ήταν περισσότερο θρησκευτικό παρά κοινωνικό. Le mobile du pape était plus religieux que scientifique.

Σύμφωνα με την εκκλησία, το Πάσχα γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή According to the church, Easter is celebrated on the first Sunday

που ακολουθεί την πανσέληνο, μετά την εαρινή ισημερία. which follows the full moon after the vernal equinox. qui suit la pleine lune après l'équinoxe de printemps.

Λόγω αυτής της σύνδεσης ο Πάπας ήθελε η ισημερία να πέφτει τη «σωστή», για την εκκλησία, ημερομηνία στις 21 Μαρτίου. Because of this connection, the Pope wanted the equinox to fall on the "correct" date for the church, March 21. En raison de cette connexion, le pape voulait l'équinoxe

Εισήγαγε λοιπόν τους εξής κανόνες: He therefore introduced the following rules: Il a donc introduit les règles suivantes:

Κάθε 4 χρόνια το έτος είναι δίσεκτο με μία πρόσθετη μέρα. Tous les 4 ans, l'année est bissextile avec une journée supplémentaire.

Επειδή, όμως, αυτό υπεραντισταθμίζει το ημερολόγιο προς την άλλη πλευρά, Because, however, this overcompensates the calendar to the other side, Mais parce que cela dépasse le calendrier de l'autre côté

και καταλήγουμε με μία παραπάνω μέρα, κάθε 100 χρόνια, παραλείπουμε τα δίσεκτα έτη στο κλείσιμο των αιώνων. et nous finirions avec un jour de plus tous les 100 ans,

Για παράδειγμα,το 1896 και το 1904 ήταν δίσεκτα αλλά το 1900 όχι, όπως επίσης δε θα είναι το 2100 και το 2200. Par exemple, en 1896 et 1904, ce fut bissextile

Κάποιοι όμως μπορεί να θυμάστε πως το 2000 ήταν δίσεκτο. But some of you may remember that 2000 was a leap year.

Η προηγούμενη διόρθωση, που γίνεται μία φορά τον αιώνα, αφήνει πάλι πίσω το ημερολόγιοκατά μία μέρα κάθε 400 χρόνια. The previous correction, made once a century, again leaves the calendar behind by one day every 400 years. La correction précédente qui arrivait une fois par siècle,

Έτσι, αν το έτος διαιρείται με το 400 ακριβώς, τότε παραλείπουμε την προηγούμενη διόρθωση. So if the year is divided by exactly 400, then we skip the previous correction.

Το 2300 και το 2500 δε θα είναι δίσεκτα αλλά το 2400 θα είναι. 2300 et 2500 ne seront pas bissextile, mais 2400 le sera.

Οι διορθώσεις αυτές –και οι διορθώσεις στις διορθώσεις– δίνουν ένα έτος με διάρκεια κατά μέσο όρο 365,2425 μέρες, These corrections - and the corrections to the corrections - give a year with an average duration of 365.2425 days,

που είναι πολύ κοντά στη μέση διάρκεια του τροπικού έτους. qui est très proche de la durée moyenne de l'année tropicale,

Η μικρή διαφορά που απομένει οδηγεί σε σφάλμα μίας ημέρας κάθε περίπου 3 χιλιάδες χρόνια. The small remaining difference leads to an error of one day every 3 thousand years or so. La petite différence qui reste conduit à une erreur

Ως σωστοί αναβλητικοί, αφήνουμε τους πολύ, πολύ μακρινούς απογόνους μας να ασχοληθούνμ' αυτό το πρόβλημα. As proper procrastinators, we let our very, very distant descendants deal with this problem. Comme ajournement correct, nous les laissons très, très lointains

Μακροχρόνια, βέβαια, όλες αυτές οι προσπάθειες είναι μάταιες, γιατί ούτε το ίδιο το τροπικό έτος δεν παραμένει σταθερό. In the long run, of course, all these efforts are futile, because even the tropical year itself does not remain stable. À long terme, tous ces efforts sont vains

Η ταχύτητα περιστροφής της Γης μειώνεται, ο άξονάς της διαγράφει κυκλική κίνηση και η τροχιά της περιστρέφεται. The Earth's rotational speed decreases, its axis goes round and round, and its orbit rotates. La vitesse de rotation de la Terre diminue,

Για να μην αναφέρω την πιθανότητα ένας τεράστιος μετεωρίτης να συγκρουστεί με τη Γη και η διάρκεια μέρας και νύχτας να γίνει άνω κάτω. Not to mention the possibility of a huge meteorite colliding with the Earth and the day and night time being turned upside down. Sans parler de la possibilité d'un

Αν και το ημερολόγιο ίσως να είναι το μικρότερο των προβλημάτων μας σε μια τέτοια περίπτωση. Bien que le calendrier serait probablement le plus petit

Ο λόγος, λοιπόν, που έχουμε δίσεκτα έτη είναι, για να συγχρονίσουμε τα ημερολόγιά μας, So the reason we have leap years is to synchronise our calendars, La raison pour laquelle nous avons des années bissextiles est de synchroniser nos calendriers

με την αέναη αλλαγή των εποχών στο πέρασμα του χρόνου. avec le changement perpétuel des saisons au fil du temps.

Ο χρόνος, που κυλά αμείλικτος, πάντοτε μπροστά και ποτέ προς τα πίσω. Le temps qui s'écoule sans relâche, toujours en avant et jamais en arrière.

[στίχος από τραγούδι της Άλκηστις Πρωτοψάλτη] Α ρε χρόνε αλήτη, που ανθρώπους κι αγάπες σκορπάς. [lyrics from a song by Alkistis Protopsaltis] You bum, you scatter people and love. Ah cher temps vaurien qui disperse les gens et les amours.

Μη με φέρνετε σπίτι, τ' ακούς; Κάπου αλλού να με πας... Don't bring me home, you hear? You take me somewhere else... Ne me ramène pas à la maison, tu entends? Enmène-moi quelque part ailleurs

Τι έλεγα; Ναι! ... Qu'est-ce que je disais? Oui Une année civile comprend 365 jours,

Ένα ημερολογιακό έτος αποτελείται από 365 μέρες,

εκτός αν είναι δίσεκτο οπότε αποτελείται από 366. sauf si c'est une bissextile, alors elle est composé de 366.

Δίσεκτα είναι τα έτη που διαιρούνται ακριβώς με το 4 αλλά όχι με το 100, εκτός αν διαιρούνται με το 400. Bissextiles sont les années qui sont exactement divisées par 4

[μουσική]

Είμαι ο Στέφανος και παρακολουθήσατε την «Καθημερινή Φυσική». C'est Stephanos et vous avez suivit la physique quotidienne

Το επεισόδιο αυτό, είναι μία ευγενική προσφορά όλων των φανταστικών ανθρώπων This episode, courtesy of all the fantastic people cet épisode est une offre courtoise

που με υποστηρίζουν μέσω Patreon και PayPal.

Σας ευχαριστώ από καρδιάς. Η βοήθειά σας είναι ανεκτίμητη. merci du fond du coeur votre aide est

Να έχουμε όλοι μια καλή χρονιά! May we all have a good year! précieuce que vous passiez une bonne année

[μουσική]